Tóm tắt
Đà Nẵng vừa đề xuất thử nghiệm mô hình tài sản số – tiền số trong Trung tâm tài chính quốc tế (TTTCQT). Ở tầm quốc gia, Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 đã lần đầu tiên khái niệm hóa “tài sản số”, trong khi Chính phủ giao Bộ Tài chính xây dựng Nghị quyết thí điểm cho thị trường tài sản mã hóa. Nói ngắn gọn, hành lang đã hình thành nhưng vẫn cần cơ chế vận hành chi tiết.
Việt Nam đang tiếp cận thế nào?
Tính đến 22/6/2025, câu trả lời cho việc Việt Nam đã có khung quản lý tài sản số hay chưa là “có và chưa có”: “có” vì Quốc hội đã thông qua luật có chương riêng về tài sản số; “chưa có” vì cần thêm văn bản hướng dẫn và nghị quyết thí điểm để vận hành thực tế.
- Luật Công nghiệp công nghệ số 2025 (số 71/2025/QH15) quy định tài sản số là loại tài sản theo Bộ luật Dân sự, thể hiện dưới dạng dữ liệu số và được tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao, xác thực bởi công nghệ số trên môi trường điện tử. Luật có hiệu lực từ 1/1/2026 và dành một chương cho tài sản số.
- Quy định pháp lý về Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam (đặt tại Đà Nẵng và TPHCM) liệt kê tài sản số nằm trong danh mục sản phẩm – dịch vụ được phép cung cấp.
- Thí điểm thị trường tài sản mã hóa: Tháng 3/2025, Chính phủ giao Bộ Tài chính xây dựng hồ sơ trình Chính phủ ban hành nghị quyết thí điểm sàn/ thị trường tài sản mã hóa; đến đầu 8/2025, thông tin chính thức cho biết dự thảo sẽ được trình trong tháng 8 theo chỉ đạo của Thủ tướng.
Việc Luật đã định nghĩa, và Trung tâm tài chính quốc tế Việt Nam cho phép cung cấp sản phẩm tài sản số tạo cơ sở pháp lý bậc khung; song để “chạy tàu” cần nghị quyết thí điểm, quy định điều kiện kinh doanh, cấp phép, giám sát, bảo vệ nhà đầu tư, tiêu chuẩn lưu ký, kiểm toán.v.v.
Bối cảnh & xu hướng thế giới
Năm 2025 đánh dấu sự bùng nổ của thị trường tài sản mã hóa, với tổng vốn hóa đạt khoảng 4 nghìn tỷ USD, tăng trưởng nhờ quy định thuận lợi hơn và tích hợp công nghệ như AI, DeFi, và tài sản thế giới thực (RWA).
Bitcoin tăng 32% từ đầu năm, đạt mức kỷ lục mới nhờ kỳ vọng cắt giảm lãi suất Fed và chính sách ủng hộ từ chính quyền tổng thống Mỹ Donald Trump. Thị trường toàn cầu phục hồi sau biến động, với khối lượng giao dịch tăng 7-15% trong tháng 8, và các altcoin như ETH, SOL, XRP dẫn dắt đà tăng nhờ dòng vốn ETF kỷ lục (hơn 1 tỷ USD vào ETH chỉ trong một ngày).
Xu hướng nổi bật bao gồm: tăng sở hữu crypto (UK lên 24% từ 18% năm 2024), stablecoin tăng 28% hàng năm làm cầu nối tài chính truyền thống, và DeFi phát triển với token hóa tài sản thực tế như cổ phiếu, bất động sản.
Tuy nhiên, rủi ro từ quy định nghiêm ngặt hơn và biến động kinh tế toàn cầu vẫn tồn tại, với dự báo bull run đạt đỉnh Q3/2025 trước khi thanh khoản giảm. Các sáng kiến như GENIUS Act (Mỹ, ký tháng 7/2025) và MiCA (EU) thúc đẩy đổi mới, nhưng cũng tăng cường giám sát AML/KYC để chống rửa tiền.
Nhìn chung, nhiều nước đang chuyển từ cấm đoán sang khung pháp lý rõ ràng hơn, nhằm cân bằng đổi mới và rủi ro. Theo báo cáo PwC 2025, xu hướng toàn cầu là tăng cường giấy phép cho VASP (Virtual Asset Service Providers), thuế hóa giao dịch, và quy định stablecoin/DeFi theo nguyên tắc “same risk, same rule”. Atlantic Council ghi nhận crypto hợp pháp ở 45/75 quốc gia khảo sát, nhưng chỉ 28 nước có khung đầy đủ (thuế, AML, bảo vệ người dùng, giấy phép). Dưới đây là bảng so sánh cách tiếp cận của các nước chính, dựa trên dữ liệu cập nhật đến tháng 8/2025.
Mỹ
- Trạng thái: Hợp pháp, coi là tài sản/commodity
- Giấy phép/Licensing: Không khung liên bang thống nhất; cấp tiểu bang (BitLicense NY). SEC/CFTC giám sát.
- Thuế: Thuế tài sản (IRS Form 1099-DA mới).
- AML/KYC: Tăng cường CDD cho DeFi, ví, miner. Travel Rule áp dụng.
- Stablecoin & DeFi: TRUST Act yêu cầu dự trữ chất lượng cao; DeFi tuân thủ luật chứng khoán.
- Cập nhật nổi bật 2025: GENIUS Act ký 7/2025 thúc đẩy đổi mới; Trump ký lệnh xem xét đầu tư 401(k) vào crypto; SEC/CFTC khởi động sáng kiến quy định mới tháng 8.
EU
- Trạng thái: Hợp pháp, không áp VAT cho chuyển đổi nhưng giao dịch chịu thuế.
- Giấy phép/Licensing: MiCA yêu cầu cấp phép CASP từ NCA, passporting toàn khối; chuyển tiếp đến 6/2026.
- Thuế: Thuế tùy quốc gia thành viên.
- AML/KYC: AMLR/AMLA tăng giám sát, CDD, báo cáo; AMLA giám sát từ 2025-2026.
- Stablecoin & DeFi: MiCA quy định ART/EMT với dự trữ nghiêm ngặt; DeFi loại trừ nhưng có thể áp dụng luật chứng khoán/AML.
- Cập nhật nổi bật 2025: MiCA đầy đủ hiệu lực; cấm privacy coin như Monero/Zcash từ 2027; stablecoin bắt đầu được quy định.
Anh
- Trạng Thái: Hợp pháp, coi là ngoại tệ.
- Giấy phép/Licensing: FSMA 2023 yêu cầu cấp phép FCA từ 2026; tư vấn 2025.
- Thuế: Thuế lợi vốn (CGT).
- AML/KYC: Tuân thủ MLRs, Travel Rule từ 9/2023.
- Stablecoin & DeFi: BoE giám sát stablecoin hệ thống; cấm ATM crypto từ 3/2022.
- Cập nhật nổi bật 2025: Cho phép ETNs crypto từ 10/2025; tư vấn về custody, lending, staking.
Trung Quốc
- Trạng thái: Cấm hoàn toàn (general ban).
- Giấy phép/Licensing: Không cấp phép.
- Thuế: Không áp dụng.
- AML/KYC: Cấm tất cả hoạt động.
- Stablecoin & DeFi: Cấm.
- Cập nhật nổi bật 2025: Không thay đổi; tập trung vào CBDC (e-CNY).
Ấn Độ
- Trạng thái: Hợp pháp nhưng thận trọng.
- Giấy phép/Licensing: Không cấp phép VASP; đăng ký FIU-IND theo PMLA.
- Thuế: 1% TDS trên chuyển nhượng VDA từ 7/2022; thuế lợi vốn.
- AML/KYC: CDD, giám sát liên tục; áp dụng cho sàn offshore.
- Stablecoin & DeFi: Không quy định cụ thể; RBI cảnh báo.
- Cập nhật nổi bật 2025: Xếp hạng cao về áp dụng (hàng đầu châu Á); đề xuất khung đa cơ quan từ SEBI 5/2024.
UAE
- Trạng thái: Partial ban (ngân hàng cấm) nhưng hỗ trợ qua free zones.
- Giấy phép/Licensing: VARA (Dubai), FSRA (Abu Dhabi) cấp phép VASP; vốn yêu cầu.
- Thuế: Không thuế cụ thể.
- AML/KYC: Tuân thủ FATF, Travel Rule, EDD.
- Stablecoin & DeFi: CBUAE quy định token thanh toán AED; cấm algorithmic/privacy.
- Cập nhật nổi bật 2025: Điểm đến hàng đầu cho triệu phú crypto (zero tax); cấp phép cho Binance, Crypto.com; RAK Digital Oasis hỗ trợ DeFi/Web3.
Singapore
- Trạng thái: Hợp pháp.
- Giấy phép/Licensing: MAS cấp phép SFA/PSA cho DPT; chọn lọc nghiêm ngặt.
- Thuế: Không thuế cụ thể.
- AML/KYC: KYC, giám sát cao; chống tham nhũng.
- Stablecoin & DeFi: Khung SCS cho stablecoin đơn tệ; dự trữ nghiêm ngặt.
- Cập nhật nổi bật 2025: GL1 Whitepaper 6/2024 khám phá hạ tầng ledger cho token hóa; hỗ trợ ComputeFi/DeFi.
Thụy Sĩ
- Trạng thái: Hợp pháp, coi là “private money”.
- Giấy phép/Licensing: FINMA cấp phép cho sàn DLT; hướng dẫn staking 2023.
- Thuế: Không thuế cụ thể.
- AML/KYC: AMLA áp dụng, Travel Rule.
- Stablecoin & DeFi: Phân loại theo chức năng; hướng dẫn 2018-2024.
- Cập nhật nổi bật 2025: “Crypto Valley” với >100 sản phẩm crypto; khung ledger-based securities từ 2021 hỗ trợ token hóa.
Canada
- Trạng thái: Hợp pháp.
- Giấy phép/Licensing: Đăng ký FINTRAC; ngân hàng cấm mua credit card.
- Thuế: Thuế tài sản.
- AML/KYC: Compliance program.
- Stablecoin & DeFi: Không cụ thể.
- Cập nhật nổi bật 2025: Không thay đổi.
El Salvador
- Trạng thái: Hợp pháp, BTC là tiền tệ pháp định.
- Giấy phép/Licensing: Không yêu cầu.
- Thuế: Không thuế.
- AML/KYC: Không cụ thể.
- Stablecoin & DeFi: Hỗ trợ.
- Cập nhật nổi bật 2025: Mua thêm BTC.
Tổng thể, 2025 chứng kiến sự phân hóa: các nước phát triển như Mỹ, EU, UAE tập trung đổi mới và giám sát, trong khi Trung Quốc duy trì cấm đoán. Xu hướng là tăng cường quy định để hỗ trợ áp dụng đại chúng, nhưng có thể làm giảm tính ẩn danh. Các nước như UAE và Singapore dẫn đầu về thân thiện với crypto, thu hút đầu tư toàn cầu.
Hàm ý cho Việt Nam: “thí điểm để học – chuẩn hóa để mở rộng”
Dựa trên khung hiện có và kinh nghiệm quốc tế, có thể cân nhắc một lộ trình theo lớp, trước hết là ưu tiên lĩnh vực “ít rủi ro hệ thống hơn” để thí điểm; có thể thiết kế sandbox nhiều tầng tại TTTCQT (bắt đầu ở Đà Nẵng như đề xuất) với: phạm vi sản phẩm rõ ràng; ngưỡng nhà đầu tư; yêu cầu an toàn công nghệ; chế độ báo cáo theo thời gian thực; và “cửa” chuyển đổi từ sandbox sang cấp phép chính thức khi đạt tiêu chí. Điều quan trọng là cần có các quy định bảo vệ nhà đầu tư và minh bạch công bố thông tin.
Việt Nam đã đặt đường ray bằng Luật Công nghiệp công nghệ số và Trung tâm tài chính quốc tế, mở không gian chính sách để thử nghiệm. Bước kế tiếp mang tính quyết định là chính sách thí điểm cụ thể để chuyển từ “khung” sang “thị trường vận hành an toàn”. Khi thế giới đang tiêu chuẩn hóa (EU, Anh, Nhật…), đưa sản phẩm vào tài chính truyền thống (ETF giao ngay ở Mỹ, token hóa quỹ/TP) và xây hạ tầng thanh toán số (mBridge), Việt Nam có cơ hội đi tắt đón đầu nếu triển khai thí điểm bài bản, lấy an toàn – minh bạch – khả năng tương tác làm trọng tâm.
Võ Văn Thành
(Bài viết có tham khảo thông tin từ nhiều nguồn khác nhau)
