Trung Quốc đã tổ chức một cuộc duyệt binh quy mô lớn ở Bắc Kinh vào thứ Tư, 3/9/2025, để kỷ niệm 80 năm chiến thắng trong Thế chiến II, đồng thời khẳng định cam kết phát triển hòa bình của đất nước trong một thế giới đầy biến động và bất định, theo Tân Hoa Xã.
Những khối kiến trúc cao vút mô phỏng Vạn Lý Trường Thành, phía trên là các con số khổng lồ “1945” và “2025”, được dựng tại Quảng trường Thiên An Môn.
Chủ tịch Tập Cận Bình, đồng thời là Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc và Chủ tịch Quân ủy Trung ương, mặc bộ trang phục đại cán cao màu xám đậm, chủ trì buổi lễ và duyệt đội ngũ.
Đây là lần thứ hai kể từ năm 2015 Trung Quốc tổ chức duyệt binh để kỷ niệm chiến thắng trong Cuộc kháng chiến chống Nhật Bản và Chiến tranh chống phát xít thế giới.
Câu hỏi là vì sao Trung Quốc tổ chức “Ngày chiến thắng – Victory day 80” vào ngày 3/9? Hãy ôn lại một chút kiến thức lịch sử.
Hai quả bom nguyên tử Mỹ ném xuống Nhật Bản vào các ngày 6 và 9 tháng 8 năm 1945 thường được nhớ đến là diễn biến quyết định việc Nhật đầu hàng trong thế chiến II. Nhưng lúc này một mặt trận khác cũng góp phần quyết định là Liên Xô đánh đạo quân Quan Đông của Nhật ở Mãn Châu.
Về thời điểm thì Liên Xô mở mặt trận Mãn Châu sau khi biết tin Mỹ ném bom nguyên tử. 0h ngày 9/8/1945, Hồng quân bắt đầu tấn công đạo quân Quan Đông.
Nhật Hoàng tuyên bố đầu hàng các nước đồng minh vào ngày 15/8/1945 trên sóng phát thanh; sau đó hơn nửa tháng, văn kiện chính thức được ký trên boong tàu USS Missouri trong Vịnh Tokyo vào ngày 2/9/1945.
Như vậy, vai trò của Mỹ và Liên Xô là rất rõ ràng, không thể phủ nhận, trong việc kết thúc thế chiến II với chiến thắng của Đồng Minh. Mốc lịch sử Nhật Bản đầu hàng không chỉ đánh dấu sự kết thúc của Thế chiến II, mà còn là bối cảnh quan trọng định hình châu Á và thế giới ngày nay.
Nhật Bản chiếm đóng Mãn Châu từ năm 1931, đến năm 1937 đánh vào Bắc Kinh và mở rộng quy mô chiến tranh. Đảng Cộng sản Trung Quốc và Quốc Dân Đảng từ chỗ giao tranh với nhau, chuyển sang hợp tác kháng Nhật, rồi lại đối đầu. Giai đoạn kháng Nhật được ghi nhận trong lịch sử Trung Quốc là 1937 – 1945.
Có nhiều góc nhìn khác nhau về vai trò của các bên trong giai đoạn kể trên, nhưng trở lại với câu hỏi ở đầu stt thì câu trả lời như sau: Ban đầu, khi mới thành lập nước vào năm 1949, Trung Quốc lấy ngày 15/8 (tức là ngày Nhật Hoàng tuyên bố đầu hàng) làm “Ngày Chiến thắng của cuộc kháng chiến chống Nhật Bản xâm lược”. Tuy nhiên, vì việc Nhật Bản đầu hàng chính thức diễn ra sau khi Chính phủ Nhật ký kết Hiệp ước đầu hàng vào ngày 2/9/1945. Do đó, vào năm 1951, Chính phủ Trung Quốc đã đổi “Ngày Chiến thắng” thành ngày 3/9.
Tháng 9/1999, Quốc vụ viện Trung Quốc đã sửa đổi các quy định về ngày lễ quốc gia đối với các lễ hội hàng năm và ngày kỷ niệm, theo đó vẫn chỉ định ngày 3/9 là “Ngày Chiến thắng của cuộc kháng chiến chống Nhật xâm lược”.
Đến năm 2014, Quốc hội Trung Quốc thông qua quyết định lập pháp xác định ngày 3/9 hàng năm là “Ngày chiến thắng của cuộc kháng chiến chống Nhật Bản của nhân dân Trung Quốc”.
Tóm lại, ngày 3/9 được Trung Quốc chọn để nhấn mạnh sự đầu hàng chính thức của Nhật Bản có chữ ký quốc tế trước đó một ngày (2/9), chứ không phải chỉ là tuyên bố trên radio ngày 15/8, và điều này đã được Trung Quốc pháp điển hóa từ năm 2014.
Võ Văn Thành
